Historia Pszczewa
Gdyby się cofnąć o 2 tysiące lat, w miejscu, gdzie dzisiaj leży Pszczew, ciągnęły się trudne do przebycia jeziora, moczary i bagna. Tylko tutaj wąskim przejściem biegł stary trakt rzymski na wschód i na północ. Przy przesmyku zaczęły powstawać grody i osady. Dziś wiadomo, że już w IX w. istniał gród na Półwyspie Katarzyna przy południowo-wschodnim brzegu Jeziora Miejskiego i na moczarach między jeziorami Szarcz i Miejskim. Oba spłonęły prawdopodobnie w 1005 roku w czasie najazdu cesarza Henryka II. Pierwszy z grodów odbudowano, ale znów został zniszczony. Miejscowa legenda wiąże początki Pszczewa ze św. Wojciechem, który miał założyć parafię i zbudować kościół. Kościół św. Wojciecha stał na wzgórzu za Pszczewem do połowy XVIII wieku. Teraz stoi w tym miejscu kapliczka z datą 1774.
Pierwsza pisana wzmianka o Pszczewie pochodzi z 1256 roku “capellanus de Pczew”, następna z 1259 roku. Wówczas miejscowość była własnością biskupów poznańskich. W styczniu 1288 biskup poznański zlecił Janowi z Lubinowa lokację miasta Pszczew. Dokument lokacyjny spłonął w pożarze i w 1407 na prośbę miejscowego wójta ówczesny biskup potwierdził miejski przywilej Pszczewa. W 1289 ustanowiono pszczewski archidiakonat diecezji poznańskiej, który obejmował 60 parafii i sięgał aż po Odrę.W 1631 roku przez Pszczew przeszli Szwedzi, paląc miasto i kościół. Ciasna, drewniana zabudowa paliła się wielokrotnie. Drugą klęską, która dziesiątkowała pszczewian, były epidemie cholery – ostatnia przeszła przez miasto w 1866 roku.
Pszczew jako miasteczko biskupie nie miał bardzo burzliwej historii. Tu zaopatrywano biskupie stoły i przyjeżdżano na wypoczynek. W 1602 w Pszczewie odbyła się słynna kongregacja synodalna. Dwór biskupi postawiono w 1654 roku. Rozwijało się miejscowe rzemiosło. Około 1793 roku było 10 krawców, po 7 szewców i garncarzy, 3 muzyków i piekarzy, zegarmistrz, golarz, rybak, piwowar, kupiec. Szynkarzy było 13 i 9 innych rzemieślników. Aż 9 razy w roku zjeżdżano do Pszczewa na jarmark. W 1594 roku powstał cech krawców, w 1632 cech piwowarów, a szewcy zorganizowali się w 1711 roku. Spokojną historię miasteczka zmieniły wydarzenia 1793 roku. Pszczew znalazł się w państwie pruskim. Kilka lat później rząd pruski skonfiskował dobra biskupie i przekazał księciu Hohenlohe. Kolejny właściciel, baron von Hiller-Gaetringen, rozbudował południową część miasteczka, tworząc ośrodek gminy protestanckiej (pałac, zbór neogotycki z czerwonej cegły rozebrany w 1964 roku i cmentarz).
Od 1807 do 1815 roku Pszczew należał do Księstwa Warszawskiego, a w latach 1815-1819 do Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Miasto było silnym ośrodkiem polonijnym z Bankiem Ludowym i Towarzystwem Robotników Polsko-Katolickich. Rok 1918 i wytyczanie granicy polsko-niemieckiej rozbudziło nadzieje miejscowych Polaków. Mimo protestów i akcji dyplomatycznej granica wyznaczona Traktatem Wersalskim zostawiła Pszczew po niemieckiej stronie. Już jako Betsche miasteczko zostało włączone do Marchii Granicznej Poznań – Prusy Zachodnie. Polacy z Pszczewa założyli koło Związku Polaków w Niemczech.
Miasto wróciło do Polski w 1945 roku. Rok później utraciło prawa miejskie. Lata powojenne zmieniły oblicze Pszczewa. Do zabudowań dworskich wprowadził się PGR, w dawnym tartaku uruchomił produkcję Zakład Przemysłu Drzewnego. Trwała migracja ludności. Część mieszkańców wyemigrowała do Niemiec, na ich miejsce przybyli osadnicy z Polski centralnej i kresów wschodnich. Autochtoni i kresowiacy – dwie różniące się kulturowo społeczności utworzyły współczesną społeczność miasteczka.
